Vanessa Holtkuile: "Maatschappelijk Vastgoed is een middel, mensen bij elkaar brengen is het doel"

“Maatschappelijk vastgoed is feitelijk niet meer dan een middel. Het gaat er om wat je in dat gebouw doet,” zegt Vanessa Holtkuile van ‘Waardevol Vastgoed’ in Raalte. “ ‘Ontmoeten’ is daarbij een essentiële factor en dat is nou net wat we in deze coronatijd niet kunnen.” Een verhaal over Maatschappelijk Vastgoed dat in de weg kan staan om je doelen te bereiken.

Toen corona kwam zei gedeputeerde Roy de Witte over welzijnswerk en maatschappelijk vastgoed: eerst noodverbanden leggen, dan puinruimen en vervolgens kijken hoe we verder moeten. Vanessa Holtkuile schijnt haar licht over ‘hoe verder’.

Vanessa adviseert vastgoedeigenaren en besturen van maatschappelijke voorzieningen en multifunctionele accommodaties. Als je er even wat langer over nadenkt, is er meer maatschappelijk vastgoed om ons heen, dan je zo op het eerste gezicht wellicht vermoedt. Het buurthuis en de multifunctionele accommodaties zijn maatschappelijk vastgoed, maar ook de voetbalkantine, de gymzaal, de school en de bibliotheek. Het zijn allemaal gebouwen die er staan om de maatschappij te dienen. “Maar niet als gebouw. Wel als (ontmoetings)plek voor iets wat je samen wilt doen. Natuurlijk moet de exploitatie van een maatschappelijke voorziening dekkend zijn. Maar uiteindelijk gaat het om de waardevolle invulling ervan, voor zowel de eigenaar, de gebruiker als de omgeving. Als je niet oppast ben je als organisatie verliest in het exploitabel houden van het gebouw. Dat wordt dan een molensteen. Met die doelen kun je je nog wel permitteren even op een lager pitje verder te gaan. Maar met de exploitatie gaat dat niet. Je moet iedere maand alle lasten ophoesten. Half open zijn kan eigenlijk niet. Zo kom je niet meer toe aan waar je voor staat, namelijk je visie en je missie.”

Corona en eenzaamheid
“Corona geeft heel helder weer waarom we dat maatschappelijk vastgoed allemaal bedacht hadden. Dat is voor wat we nu met z’n allen zo missen: elkaar ontmoeten, een praatje hebben. Die persoonlijke contacten, dat is een essentiële functie van al die gebouwen. Als je je verhaal niet kwijt kunt, als je geen mensen tegenkomt met dezelfde interesse, als je geen nieuwe contacten kunt opdoen, dan treedt de vereenzaming in! Beter kun je niet bloot leggen dat je daar maatschappelijk vastgoed voor nodig hebt. Maar beter kun je ook niet uitdrukken dat dat vastgoed alleen maar een belangrijk middel is.

Integraal en gebiedsgericht
Door corona komen de pijnpunten van sommige accommodaties heel helder aan de oppervlakte. De hoogste tijd volgens Vanessa om nut en noodzaak samen te brengen en niet alleen kritisch naar de eigen accommodatie te kijken, maar ook in de breedte te gaan denken. “Maak een gebiedsgericht integraal plan. Kijk naar je DNA en zoek wat je écht wil, wat er moet blijven, wat er (meer) moet komen en wat er weg kan. Onderzoek wat je daarvoor nodig hebt en waar je samen kunt werken. Ontwikkel een dorps- of wijkvisie. En zoek daar vooral ook professionele hulp bij!” Daar zijn nu ook financiële middelen voor bij de provincie, dus grijp die kans aan.

Vanessa preekt daarmee niet enkel voor eigen parochie. Ze verwijst net zo goed naar OVKK en Stimuland. “Kijk hoe Broekland nu bezig is met de toekomst van de kerk die leeg komt te staan. Daar geven ze als het ware de microfoon door, iedereen in het dorp wordt opgeroepen een ander te interviewen met de vraag wat er met de kerk gebeuren moet als er straks niet meer de hoogmis gehouden wordt. Daar komen zeker weten mooie ideeën uit, maar je weet ook zeker dat de toekomst van de kerk breed gedragen gaat worden omdat iedereen mee mag praten, niet alleen, veelal dezelfde, mensen die naar de informatiebijeekomsten komen en daar hun zegje doen.” Holtkuile kent meer van dat soort methodieken. “Een optrommelactie waarbij een trommeltje van huis naar huis gaat waar iedereen dan een idee in kan stoppen bijvoorbeeld. Of geef iedere straat een praatblik om gezamenlijk een blik te werpen op een vraagstuk.”

Zo’n gezamenlijke visie per buurt, dorp of wijk, begint wat Vanessa betreft met de hoofdvraag: ‘wat is je visie?’ en ‘wat zijn je doelstellingen?’. In de wereld van professionele begeleiding komen dan al snel een ondernemersplan of een business canvas model voorbij. “Dat vertaalt zich dan weer naar leefbaarheid, sociale cohesie en ‘onze gemeenschap’. Neem de kerk maar als voorbeeld. Een discussie daarover ligt al snel gevoelig. Maar de kerk is niet begonnen met een gebouw, maar met het bouwen van een gemeenschap. Als je het kerkgebouw als middel ziet, kom je ook makkelijk te praten over de doelen en wat mensen verbindt. Dan denk ik o.a. aan het dopen, trouwen en overlijden. Vertaal dat naar het vieren van het leven, dan passen culturele activiteiten daar heel goed bij. Dan is de kerk ineens weer veel meer dan een gebouw.” Als deuren sluiten betekent dat niet dat je afscheid moet nemen van je doelen, maar alleen dat je een nieuwe vorm moet vinden om door te gaan met de activiteiten die belangrijk zijn. En dat is onder andere waar Vanessa organisaties bij helpt door mee te denken, plannen te maken, te verbinden en fondsen te werven.

Waarmakerij
Vanessa Holtkuile is onlangs begonnen met dewaarmakerij.nl. “Daar ga ik het in eerste instantie zelfs niet eens hebben over vastgoed. Laat de mensen en organisaties eerst maar eens zeggen welke ideeën of dromen ze waar willen maken. Vaak heb je daar geen onderkomen voor nodig. Kijk bijvoorbeeld naar de Raalter Uitdaging, waarbij bedrijven producten die voor hen geen waarde meer hebben schenken aan verenigingen die er weer heel veel mee kunnen. In diezelfde lijn hebben ze jaren geleden in Nijmegen zelfs het Huis van de Welvaart gebouwd zonder geld. Een heel huis, gebouwd met vrijwilligers, met alleen maar producten die voor een ander geen (economische) waarde meer hadden.

“Wat voor de een zonder waarde is, kan voor de ander heel waardevol zijn. Een verschuiving van waarde in kapitaal naar sociale waarde. Als dat geen meerwaarde is.”