Inspirerend voorbeeld: jonge mantelzorgers fotograferen hun houvast

Balletschoenen, een ketting met een kruisje, een gitaar. Doodgewone voorwerpen, maar voor de jonge mantelzorgers die meededen aan Flash!-JMZ zijn het dingen waar ze kracht uit putten als het leven lastig is. In workshops legden 163 jonge mantelzorgers  hun houvast zo mooi mogelijk vast en bedachten er een mooie quote bij. ‘Het was zó persoonlijk, in elke foto zie je echt het kind en het verhaal terug’, zegt initiatiefnemer en fotografe Sterre Delemarre.

Jonge mantelzorgers zijn kinderen en jongeren die langdurig zorgen voor of zich zorgen maken om een ziek of beperkt familielid. Ze krijgen vaak minder aandacht, doen veel taken in de huishouding en hun jeugd is een stuk minder onbezorgd. Sterre heeft sinds 2012 al diverse fotografieprojecten in het voortgezet speciaal onderwijs gedaan in het kader van de campagne Eigen Kracht. Die heeft ze doorontwikkeld voor verschillende doelgroepen. ‘Ik heb het idee neergelegd bij verschillende organisaties voor jongere mantelzorgers in de provincie en zij hebben de kinderen en deelnemers benaderd. Uiteindelijk hebben 163 kinderen en jongeren meegedaan, variërend van 6 tot 18 jaar. Met hen heb ik 13 workshops gedaan op verschillende plekken in Overijssel’, legt de fotografe uit. ‘Het mooie van het project was dat het echt een samenwerkingsverband was van Carinova, Evenmens, SIZ Twente, Zwolle Doet!, K&E Advies en mij. Ik ben wel de initiatiefnemer van het project maar we hebben het echt samen neergezet’.

Het project had veel impact op de jonge mantelzorgers. ‘Het begon al thuis met het nadenken over wat ze mee zouden nemen om op te foto te zetten, door na te denken en thuis te praten over vragen als “Waar word ik blij van? Wat troost me als ik verdrietig ben? Waar ben ik goed in? Heb ik iets moois (gekregen) van iemand waar ik veel van houd?’.

 In de workshop ontmoetten ze andere jonge mantelzorgers (lotgenotencontact). ‘Er was plezier, sociaal contact, herkenning. Doordat ze een foto maakten die helemaal bij hen paste en vaak mooier werd dan ze verwacht hadden, kregen ze meer zelfvertrouwen. Tijdens de expositie waren zij het stralende middelpunt van het gezin, de VIPs, ze kregen alle aandacht De foto kregen ze na afloop blijvende herinnering; aan het project én aan datgene wat hun kracht geeft. Ogenschijnlijk lijkt het gewoon een leuke activiteit, maar het doet heel veel met de jonge mantelzorgers. In het onderzoeksverslag werd het omschreven als “therapie zonder therapie”.

Tijdens het fotograferen kwamen vaak verhalen los, soms ook niet. ‘Dat was allemaal prima. Iedereen mocht zoveel delen als hij of zij wilde. Het is me echt bijgebleven hoe persoonlijk het was: in elke foto zie je een ander verhaal terug’. Aan het project werd ook een onderzoek gekoppeld met onder andere observaties tijdens de workshops en vragenlijsten voor de jeugd zelf en voor consulenten. ‘We hebben gezamenlijk in leergemeenschappen het onderzoek gedaan. De foto’s zijn voor hulpverleners een mooi handvat om in gesprek te gaan over waar de kinderen en jongeren tegenaan lopen en waar ze kracht uit putten’.

Voor elke deelnemer werd de foto met quote en naam geprint op canvas. Het idee was om daar op de diverse locaties een expositie van te maken zodat familie en vrienden het eindresultaat ook konden zien, maar dat lukte door corona niet overal zoals gepland. ‘We hebben dat creatief opgelost. Tijdens de lockdown hebben we bijvoorbeeld op één locatie alle foto’s op spandoeken laten drukken en buiten een walk-through gedaan, op andere locaties moesten we met tijdvakken werken zodat het niet te druk werd. En soms duurde het zo lang dat we ze thuis hebben gebracht’.

Flash!-JMZ won de Alice van Laarprijs 2021 voor meest innovatieve project ter ondersteuning van jonge mantelzorgers. Ze wil andere organisaties graag inspireren om iets soortgelijks te doen en stelt daarom een online-handboek ter beschikking. Daar is ook de film te zien die van het project is gemaakt en de onderzoeksresultaten.