Column Gert-Jan Hospers: PUBWIJSHEID
Net zoals veel Nederlanders zijn de Britten blij dat ze sinds kort weer naar de kroeg kunnen. Op het Britse platteland ga je daarvoor steevast naar de pub, de afkorting van public house, zeg maar de huiskamer van het dorp. In de pub kom je niet alleen voor een pint en pub grub, maar ook voor een goed gesprek en ontmoeting met dorpsgenoten. Toch kom je in Groot-Brittannië steeds minder pubs tegen. Tussen 2010 en 2020 is hun aantal met 15% afgenomen, vooral op het platteland.
Zo’n twintig jaar geleden dreigde ook The Old Crown – een pub met microbrouwerij in het 250 inwoners tellende dorp Hesket Newmarket in Cumbria – te sluiten. In plaats van lijdzaam toe te zien, besloot de lokale gemeenschap zelf aandelen te nemen in hun geliefde public house. De lokale overheid was slechts zijdelings betrokken: ze bracht de initiatiefnemers in contact met adviseurs en ondersteunde het project met een startsubsidie (uiteindelijk maar zo’n 5 % van de projectkosten). Nu maakt The Old Crown weer winst: het is een dorpscoöperatie met zo’n 150 aandeelhouders, onder wie toeristen die de kroeg tijdens hun vakantie aandeden. De pub wordt gerund door een betaalde kroegbaas die tal van sociale activiteiten – waaronder concerten en pubquizzen – organiseert. Dankzij de pub bruist het dorp als nooit tevoren.
Intussen hebben tal van Britse dorpen het voorbeeld van Hesket Newmarket gevolgd. Steeds meer pubs draaien op het sociale en financiële kapitaal van bewoners en buitenstaanders die de voorziening een warm hart toedragen. Juist omdat ze er zelf geld in hebben gestoken, zijn ze gemotiveerd om er ook gebruik van te maken. Op het Britse platteland keren de rollen langzamerhand om: vroeger was de pub het hart van de gemeenschap, nu vormt de gemeenschap het hart van de pub. Maar onder welke omstandigheden werkt dit ‘actieve burgerschap’ eigenlijk? Valt daarover iets in algemene zin te zeggen?
Aan de Universiteit van Leicester is er onderzoek naar gedaan. Daaruit blijkt dat actief burgerschap het beste werkt als bewoners: (1) Can do (het kunnen oftewel voldoende kennis, vaardigheden en middelen hebben), (2) Like to (zich inzetten vanuit hun betrokkenheid bij de gemeenschap), (3) are Enabled to (ondersteund worden door de lokale overheid), (4) are Asked to (actief benaderd worden om mee te doen) en (5) are Responded to (zien dat hun bijdrage echt het verschil maakt).
Uit deze CLEAR-voorwaarden blijkt dat je niet alles van goedwillende burgers kunt vragen. De ene opgave leent zich er beter voor dan de andere. Het leveren van thuiszorg of het aanleggen van straatverlichting vergt nu eenmaal andere competenties dan het opknappen van het dorpshuis of het organiseren van de feestweek. Ook laten de CLEAR-voorwaarden zien dat de lokale overheid niet achterover kan leunen: niets zo frustrerend als burgerinitiatieven die vastlopen op knellende regelgeving of gebrek aan waardering. CLEAR werkt alleen als ook de overheid CLEAR (helder) is over wat moet, kan en mag.
Over waardering heeft The Old Crown in Hesket Newmarket overigens niet te klagen. De oudste coöperatieve pub van Groot-Brittannië is niet alleen in trek bij bewoners, maar ook bij bezoekers, onder wie ‘beleidstoeristen’. Onder hen bevindt zich niemand minder dan prins Charles, supporter van de Pub is the Hub-campagne – hij heeft de huiskamer van het dorp al twee keer met een bezoek vereerd.
Deze column is uitgesproken door Gert-Jan Hospers op 7 juli 2021 in Lettele in het kader van het programma ‘Leefbaar Platteland’ van de provincie Overijssel
