Trainers aan het woord: Saskia Walgemoed

"Dat doe ik al!" - Hét misverstand rond Positieve Gezondheid

Naast mijn rol als gecertificeerd trainer Positieve Gezondheid, ben ik verenigingsdirecteur van Verdiwel, de beroepsorganisatie voor directeur-bestuurders in het sociaal werk. Deze bestuurders zijn samen met anderen in zorg en welzijn momenteel intensief bezig met landelijke ontwikkelingen zoals het Integraal Zorgakkoord (IZA) en het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA). Deze ontwikkelingen markeren een tijd van verandering en een noodzakelijke verschuiving naar een systeem waarin gezondheid daadwerkelijk loont.

Door de aandacht voor IZA en GALA is er een versnelde focus op de transformatie van de zorg en specifiek op Positieve Gezondheid. In veel akkoorden wordt Positieve Gezondheid genoemd als dé manier van werken binnen de zorg en het sociale domein. Maar alleen het noemen ervan is niet voldoende. Het risico van de reactie "dat doe ik al!" is dan aanwezig.

Veel (zorg)professionals, zoals huisartsen, fysiotherapeuten en welzijnscoaches, herkennen (gelukkig!) elementen van hun dagelijkse praktijk in Positieve Gezondheid. Zij benadrukken vaak dat ze al jaren holistische zorg en preventie toepassen. Deze herkenning kan echter leiden tot een misverstand: de overtuiging dat ze het concept Positieve Gezondheid al volledig toepassen.

De reactie "dat doe ik al!" kan voortkomen uit verschillende psychologische mechanismen:

1. Cognitieve Dissonantie: Dit treedt op wanneer mensen worden geconfronteerd met informatie die tegenstrijdig is met hun bestaande overtuigingen, namelijk dat ze al holistisch en patiëntgericht werken. Om deze dissonantie te verminderen, kunnen ze reageren met "dat doe ik al!" om hun huidige gedrag en overtuigingen te rechtvaardigen.
2. Bevestigingsvooroordeel: Dit is de neiging om informatie te zoeken, interpreteren en onthouden op een manier die bevestigt wat men al gelooft. (Zorg)professionals die denken dat ze al holistisch werken, zullen geneigd zijn om alleen die aspecten van hun werk te zien en te onthouden die aansluiten bij Positieve Gezondheid, terwijl ze andere relevante informatie over het hoofd zien.
3. Zelfperceptie en Zelfwaardering: Professionals hebben vaak een sterke professionele identiteit en zijn trots op hun vaardigheden en kennis. De suggestie dat ze iets nieuws moeten leren of veranderen kan worden ervaren als een bedreiging voor hun zelfwaardering. Met "dat doe ik al!” verdedigen ze hun zelfbeeld en vermijden ze gevoelens van incompetentie of onzekerheid.
4. Veranderingsweerstand: Veranderingen in professionele praktijken kunnen weerstand oproepen, vooral als deze veranderingen nieuw leren of aanpassing vereisen. Mensen zijn vaak geneigd om bekende en comfortabele routines te behouden. De reactie "dat doe ik al!" kan een manier zijn om weerstand te bieden aan de noodzaak om hun huidige praktijken te herzien en aan te passen.
5. Illusie van Kennis: Dit fenomeen houdt in dat mensen denken dat ze iets beter begrijpen dan ze daadwerkelijk doen. (Zorg)professionals kunnen geloven dat ze al werken volgens de principes van Positieve Gezondheid omdat ze dingen herkennen. In werkelijkheid hebben ze mogelijk niet de specifieke vaardigheden die nodig zijn om het concept volledig te implementeren.
6. Defensieve Attributie: Dit treedt op wanneer mensen externe verklaringen zoeken voor negatieve feedback of suggesties voor verbetering. Door te zeggen "dat doe ik al!", kan een (zorg)professional de verantwoordelijkheid voor eventuele tekortkomingen in hun benadering afwijzen en zichzelf beschermen tegen kritiek.

Om effectief om te gaan met de reactie “dat doe ik al!” en (zorg)professionals te ondersteunen bij de implementatie van Positieve Gezondheid, kunnen de volgende strategieën nuttig zijn:

1. Faciliteer praktische, hands-on training: Deze trainingen leren (zorg)professionals vaardigheden en technieken aan in de context van hun bestaande werk. Hierdoor krijgen zij de tools en kennis om Positieve Gezondheid effectief toe te passen.
2. Erken en waardeer de huidige inspanningen: Dit helpt weerstand te verminderen en opent de deur voor verdere dialoog. Het gaat om een verdieping en uitbreiding van wat al wordt gedaan, niet om 'weer iets nieuws erbij'.
3. Bied duidelijke uitleg en praktijkvoorbeelden: Laat zien hoe Positieve Gezondheid verschilt van en verder gaat dan huidige praktijken, bijvoorbeeld door de coachrol naast de expertrol te belichten.
4. Stimuleer zelfreflectie en zelfevaluatie: Dit kan bijvoorbeeld door middel van intervisie. Dit helpt professionals hun eigen gewoonten kritisch te bekijken en open te staan voor verbetering.
   Intervisie-tip: Oogst van Oplossingen. In november 2023 heb ik deze manier van intervisie geïntroduceerd tijdens de trainingsbijeenkomst van iPH. Ik heb al diverse enthousiaste reacties ontvangen op deze out-of-the-box intervisie.
5. Bied begeleiding en ondersteuning bij de implementatie: Dit kan bijvoorbeeld door coaching en het delen van goede voorbeelden.

Positieve Gezondheid is een krachtig concept dat een diepgaande verandering kan stimuleren van minder zorg naar meer welzijn. Hoewel veel (zorg)professionals elementen van dit gedachtegoed al in hun praktijk herkennen, is een bewuste en praktische aanpak nodig om de volledige potentie van Positieve Gezondheid te benutten. Training en verdieping zijn cruciaal om deze benadering van gezondheid en welzijn effectief toe te passen. Dus, ook al roept men "dat doe ik al!", er is altijd ruimte voor groei en verbetering.

Saskia Walgemoed

Samen met Anne Brouwer geef ik trainingen, workshops en presentaties vanuit www.TrainingsbureauBlooming.nl  Daarnaast ontwikkelen wij tools om het werken met Positieve Gezondheid te vergemakkelijken.